ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ Ο ΝΕΟΣ ΠΟΛΥΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ

Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ*

 

Ύστερα από 4 μήνες πυρετώδους εσωτερικής διαπραγμάτευσης και μονομερών συμβιβασμών με την τρόϊκα, το κατεπείγον πολυνομοσχέδιο περιείχε σε ένα μόνο άρθρο πολλές και ανατρεπτικές ρυθμίσεις για τις τρεις πτυχές του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα : τις εργασιακές σχέσεις, το δημόσιο τομέα και την κοινωνική ασφάλιση. Για να προλάβουμε το σωτήριο Eurogroup που θα μας έδινε τη δόση του Ιουνίου, είχε κανείς 15 ολόκληρες ώρες για να διαβάσει περίπου 700 σελίδες, πριν αρχίσει η επεισοδιακή συζήτηση στη Βουλή.

Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε ψύχραιμα τα περισσότερα ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης που προκύπτουν από το πολυνομοσχέδιο.

Οι περικοπές συντάξεων και εφάπαξ

Η συγκυβέρνηση, συνεπής με τις επιλογές των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Παπαδήμου, αφιερώνει τη μερίδα του λέοντος των θυσιών στους συνταξιούχους με περικοπές ύψους 4,7 δισ. ευρώ για το 2012.

Από αυτές, η περικοπή των δώρων εορτών, Πάσχα και επιδόματος αδείας είναι η πιο σημαντική δημοσιονομικά και κοινωνικά. Δεν είναι μόνο τα 800 ευρώ που χάνονται από τους συνταξιούχους άνω των 60 ετών αλλά είναι και η 13η και 14η επικουρική σύνταξη που καταργείται ταυτόχρονα. Συγκεκριμένα, καταργούνται από 1.1.2013 για τους συνταξιούχους του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, του ΟΓΑ, του ΝΑΤ και της Τράπεζας της Ελλάδος τα δώρα για την κύρια και για την επικουρική σύνταξη με βασικό κριτήριο τη δημοσιονομική απόδοση 2,5 δισ. ευρώ για το 2012.

Παράλληλα, έρχονται κλιμακωτές μειώσεις στις συντάξεις όπως αυτές έχουν μείνει ύστερα από τις προηγούμενες περικοπές. Για τους συνταξιούχους του δημόσιου τομέα στο άθροισμα των συνολικών μικτών συνταξιοδοτικών αποδοχών ορίζονται τρεις εισοδηματικές κλίμακες 1000-1500 ευρώ, 1500 έως 2000 ευρώ και 2000 ευρώ και άνω στις οποίες γίνονται αντίστοιχα κλιμακωτές μειώσεις 5%, 10% και 15%. Για τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα στο άθροισμα των συνολικών μικτών συνταξιοδοτικών αποδοχών ορίζονται τέσσερις εισοδηματικές κλίμακες 1000-1500 ευρώ, 1500 έως 2000 ευρώ, 2000 έως 3000 ευρώ και 3000 ευρώ και άνω στις οποίες γίνονται αντίστοιχα κλιμακωτές μειώσεις 5%, 10%, 15% και 20%. Από τις μειώσεις αυτές εξαιρούνται οι ανάπηροι με ποσοστό 80% και άνω, οι πολεμικές συντάξεις και συντάξεις παθόντων εν τη υπηρεσία, στους συνταξιούχους τυφλούς και παραπληγικούς.

Συμπληρωματικά, στις περικοπές των δώρων σε χαμηλοσυνταξιούχους στο πολυνομοσχέδιο προβλέπεται ο περιορισμός του ΕΚΑΣ από το 2014 στους συνταξιούχους κάτω των 65 ετών. Από τον ηλικιακό περιορισμό του ΕΚΑΣ εξαιρούνται οι συνταξιούχοι λόγω αναπηρίας καθώς και για τα τέκνα που λαμβάνουν σύνταξη λόγω θανάτου του γονέα τους.

To “πακέτο” των περικοπών στις συντάξεις συμπληρώνει η πρώτη φάση περικοπών στα εφάπαξ. Από το σύνολο των παρεμβάσεων στα εφάπαξ αναμένεται να συγκεντρωθούν 247 εκατομμύρια ευρώ. Για την πλειοψηφία των φορέων οι μειώσεις είναι 20% με 35%, ενώ φτάνουν μέχρι και 83%.
Στους ασφαλισμένους μέχρι 31.12.1992 που αποχώρησαν ή θα αποχωρήσουν της υπηρεσίας από 1.8.2010 και μετά, στους οποίους δεν έχει εκδοθεί η σχετική απόφαση χορήγησης του εφάπαξ βοηθήματος, το ποσό του εφάπαξ βοηθήματος μειώνεται αναδρομικά. Τέλος, ορίζεται ότι θα σχεδιαστεί η θέσπιση νέου τρόπου υπολογισμού των εφάπαξ παροχών σε όλους τους φορείς πρόνοιας, από 1.1.2014. Επομένως, πρόκειται για την πρώτη φάση περικοπών στα εφάπαξ και η δεύτερη θα θεσπιστεί εντός του 2013 για να ισχύσει από 1.1.2014.

Εκτός από το εφάπαξ, θεσμοθετήθηκε πλαφόν στα 720 ευρώ και περιορισμοί για τις συντάξεις αγάμων θυγατέρων. Η καταβολή της σύνταξης των άγαμων ή διαζευγμένων θυγατέρων αναστέλλεται, εάν έχουν και άλλα εισοδήματα, εκτός από την κύρια και επικουρική σύνταξή τους, τα οποία υπερβαίνουν τα 8640€ ετησίως. Εάν τα εισοδήματά της σύνταξης είναι μικρότερα του ανωτέρω ετήσιου ποσού αλλά με συνυπολογισμό και του ποσού της κύριας σύνταξης το υπερβαίνουν, η κύρια σύνταξη των 720€ μειώνεται κατά το υπερβάλλον ποσό. Η αναπροσαρμογή αυτή δεν εφαρμόζεται, άτομα που είναι ανήλικα ή ανάπηρα κατά ποσοστό 67% και άνω ή σπουδάζουν.

Από 1.1.2013, τέλος, η προνοιακή σύνταξη ανασφάλιστων υπερηλίκων περιοιρίζεται με τις εξής σωρευτικές προϋποθέσεις: Είναι στο 67ο έτος, δεν λαμβάνουν ή δεν δικαιούνται οι ίδιοι σύνταξη από οποιοδήποτε φορέα κοινωνικής ασφάλισης, διαμένουν μόνιμα και νόμιμα στην Ελλάδα τα τελευταία 20 έτη πριν την υποβολή της αίτησης για συνταξιοδότηση και εξακολουθούν να διαμένουν κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησής τους και το συνολικό ετήσιο ατομικό φορολογητέο εισόδημά τους, καθώς και το απαλλασσόμενο ή φορολογούμενο με ειδικό τρόπο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 4320 ευρώ ή, στην περίπτωση εγγάμων, τα 8.640 ευρώ.
Εκκρεμείς αιτήσεις καθώς και αιτήσεις που υποβάλλονται μέχρι 31.12.2012 κρίνονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος πλην του ορίου ηλικίας που ορίζεται το 65ο έτος.
Με το εισοδηματικό κριτήριο της παρούσας ρύθμισης και το κριτήριο για το δικαίωμα άλλης σύνταξης, επανακρίνονται από 1.1.2013 και όσοι έχουν ήδη καταστεί συνταξιούχοι. Οι περικοπές ανέρχονται σε 50 εκ. ευρώ.

Αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης

Στον τομέα των συντάξεων, δεύτερος βασικός άξονας των δυσβάστακτων αλλαγών του πρόσφατου πολυνομοσχεδίου είναι η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67 έτη καθ'υπέρβαση ακόμα και των προβλέψεων των Ν.3863/2010 που προέβλεπαν αύξηση των ορίων ηλικίας από το 2021. Η αύξηση γίνεται χωρίς μεταβατικές διατάξεις και συμπαρασύρει και τα ενδιάμεσα όρια ηλικίας, ώστε για πολλούς συνταξιούχους η αύξηση να είναι πάνω από 2 χρόνια.

Οι ασφαλισμένοι που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012, μπορούν να συνταξιοδοτηθούν οποτεδήποτε με τη συμπλήρωση του κατά περίπτωση απαιτούμενου χρόνου ασφάλισης και ορίου ηλικίας, ακόμα και μετά την 1.1.1993.

Επίσης, δεν επηρεάζονται από την αύξηση των ορίων ηλικίας αυτοί που έχουν 25 έτη ασφάλισης στο δημόσιο και ευρύτερο δημοσιο τομέα έως το τέλος 2012, οι ασφαλισμένοι πριν το 1983 που δικαιούνται σύνταξη σε 35ετία χωρίς όριο ηλικίας και μητέρες ανηλίκων με 5500 ένσημα στο ΙΚΑ ή με 25 έτη υπηρεσίας στο δημόσιο έως το τέλος 2012.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι από 01/01/2013 και χωρίς μεταβατικές περιόδους δικαιούνται πλήρη σύνταξη είτε στα 67 με 15ετή πλήρη πραγματική συντάξιμη υπηρεσία, είτε στα 62 με 40 έτη πλήρους πραγματικής συντάξιμης υπηρεσίας. Οι δημόσιοι υπάλληλοι από 01/01/2013 δικαιούνται μειωμένη σύνταξη στα 62 έτη χωρίς μεταβατικές περιόδους. Οι υπάλληλοι των ΟΤΑ που απασχολούνται αποκλειστικά και κατά πλήρες ωράριο σε BAE από τα 53 έτη για τις γυναίκες και στα 58 έτη για τους άνδρες από 1.1.2013 τα όρια ηλικίας για άνδρες και γυναίκες αυξάνονται χωρίς μεταβατικές διατάξεις στα 60 έτη για άνδρες και γυναίκες. Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι από 1.1.2013 παίρνουν τη σύνταξη από τα 60 έτη.

Οι πριν από το 1983 ασφαλισμένοι του ιδιωτικού τομέα συνταξιοδοτούνται με 35ετία από τα 58 στα 60 έτη, οι πριν από το 1983 ασφαλισμένοι στον ΟΑΕΕ και το ΕΤΑΑ συνταξιοδοτούνται με 35ετία από τα 60 στα 62, και για τις γυναίκες η 15ετία από τα 60 αυξάνεται στα 62 έτη.
Οι μετά το 1983 ασφαλισμένοι του ιδιωτικού τομέα συνταξιοδοτούνται με 35ετία στα 60, και για τους ελεύθερους επαγγελματίες η 35ετία στα 60 αυξάνεται στα 62.
Για τις μητέρες ανηλίκων με 5.500 ημέρες ασφάλισης για μειωμένη σύνταξη το όριο ηλικίας από τα 55 έτη το 2012 αυξάνεται στα 57 και για πλήρη από τα 60 έτη στα 62.
Για τον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα η 35ετία από τα 58 έτη αυξάνεται στα 60 και για τις μητέρες ανηλίκων με 25ετία το όριο ηλικίας από τα 55 αυξάνεται στα 57.
Για τους “νέους” ασφαλισμένους του ιδιωτικού τομέα μετά το 1993 το 60ό έτος για μειωμένη σύνταξη αυξάνεται στο 62ο και από τα 65 με 15ετία αυξάνεται στα 67.
Για τους ασφαλισμένους στα ΒΑΕ αυξάνεται απο το 2013 το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης απο τα 60 στα 62 έτη.

Η κατάργηση των ειδικών επιδομάτων ανεργίας

Σε συνθήκες κράχ ανεργίας στην αγορά εργασίας, ορίστηκε η κατάργηση ειδικών εποχιακών επιδομάτων ανεργίας (επαγγέλματα του οικοδόμου, λατόμου, αγγειοπλάστη, δασεργάτη, καπνεργάτη, μουσικού μέλους του οικείου επαγγελματικού σωματείου, υποδηματεργάτη, μισθωτού ναυπηγοεπισκευαστικης ζώνης, χειριστή εκσκαπτικών, ανυψωτικών κ.α. μηχανημάτων, ηθοποιού, τεχνικού κινηματογράφου και τηλεόρασης, χείριστη και βοηθού χείριστη κινηματογράφου, μισθωτού τουριστικού και επισιτιστικού κλάδου και  άλλων) και η κατάργηση ειδικών επιδομάτων ανεργίας απολυμένων λόγω συγχώνευσης, συνένωσης, μεταφοράς επιχειρήσεων.
Από 1.1.2013 αυτοί ασφαλίζονται με τις κοινές περί ανεργίας διατάξεις

Ταυτόχρονα, προβλέπεται επιδότηση μακροχρονίως ανέργων για τους ανέργους οι οποίοι έχουν εξαντλήσει το δικαίωμα τακτικής επιδότησης εφόσον το εισόδημά τους δεν ξεπερνά τις 10.000 ευρώ, προσαυξανόμενο κατά 586,08 ευρώ για κάθε ανήλικο τέκνο της οικογένειας.
Το ύψος του μηνιαίου επιδόματος μακροχρονίως ανέργου δεν μπορεί να υπερβεί το ποσό των 200 ευρώ και καταβάλλεται για όσο χρονικό διάστημα οι δικαιούχοι παραμένουν άνεργοι και όχι πέραν των δώδεκα μηνών. Τα όρια ηλικίας των δικαιούχων ορίζονται από 20 ετών μέχρι 60.

Μια πρώτη αποτίμηση

Η εφαρμογή των προβλέψεων του πολυνομοσχεδίου, του νέου Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου και του κρατικού προϋπολογισμού αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει κυβερνητικό σχέδιο για διάσωση, ούτε για αναμόρφωση ή προσαρμογή της κοινωνικής ασφάλισης στην περίοδο κρίσης. Το δημόσιο και αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι στα σχέδια της συγκυβέρνησης που επιλέγει μέτρα δίχως αύριο και επιταχύνει συνειδητά την ταυτόχρονη κατάρρευση των παροχών και των εσόδων του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα μέτρα περιλαμβάνεται η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων (με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, την αύξηση της βάσης υπολογισμού εισφορών των “παλαιών” ασφαλισμένων αλλά και την αύξηση των εισφορών υγείας στον ΟΓΑ) την ίδια στιγμή που καταργούνται οι ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών του ΟΕΚ και ΟΕΕ. Και ενώ η κρατική χρηματοδότηση δεν αρκεί για τις ανάγκες των ασφαλιστικών ταμείων το 2012, ο κρατικός προϋπολογισμός προβλέπει ακόμα περισσότερη μείωση της κρατικής χρηματοδότησης και εξαγγέλλει συνολική μείωση 5% των εργοδοτικών εισφορών.

Γίνεται πια ολοένα και πιο φανερό ότι όσο οι εικονικές προβλέψεις των υπό κατάρρευση εσόδων αντιγράφονται από προϋπολογισμό σε προϋπολογισμό, όσο η εύκολη λύση είναι οι δραστικές μειώσεις κοινωνικών δαπανών, η προσπάθεια της συγκυβέρνησης να μας ξαναβάλλει στον “ενάρετο κύκλο της δημοσιονομικής σταθερότητας” στην πράξη θα μας οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο περικοπών και εξάπλωσης της φτώχειας.

Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2012